PALET YAPILARI ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI

                          Palet, taşıma zincirinin hemen her halkasında kullanılmaktadır. Kullanımı alıcının
deposunda başlayıp kamyonda, nehirde, trende, limanda (antrepoda ve rıhtımda) ve gemide
devam etmektedir.
                                        PALET HAKKINDA GENEL BİLGİ

                         Paletler, yükü birimleştirmede kullanılan standart tavalardır. Yükler bu tavalara
istiflenir ve ambalajlanır. Böylelikle taşınmaya hazır hâle getirilir. Palet, birbirine bağlanmış
iki palet ızgarasından oluşur. Palet ızgaraları arasında forklift çatallarının girebileceği kadar
açıklık bırakılmıştır. Bu boşluk 10 cm’dir. Paletlerin vasfı (tahta, plastik vb.) ile ilgili değişik
ülkelerin (sıhhi) mevzuatlarından kaynaklanan farklılıklar olabilir. Bu hususla ilgili olarak
nakliyatçının ve (ilgili ithalatçı ve/veya müşavirliklerimiz aracılığı ile) ihracatçının bilgi
sahibi olması gerekir.

                       Taşıma tekniğinin önemli prensiplerinden birine göre bir defada taşınacak miktar,

mümkün olduğu kadar büyük ve standart boyutlarda olmalıdır. Bu nedenle taşıma

ekipmanının verimliliği, parçaların ve ham maddelerin yığınlanarak veya toplanarak birim

yük şekline getirilmesiyle artırılır. Ufak parçaları belli büyüklükteki kutulara doldurup

parçaları paletler üzerinde toplayarak veya malzemeyi paketleyerek bir seferde çok miktarda

malzemenin taşınması sağlanır.

                        Teorik olarak birim yük büyüklüğü, taşıma işleminin verimini olumlu yönde etkiler.

Bu şartı sağlayacak araçların geliştirilmesine son yıllarda büyük önem verilmiştir. Tüm

taşımacılık endüstrisinde devrim yaratan bu araçlar, sağladıkları ekonomik avantajlara oranla

son derece basittir. Ortaya çıkışları sadece yukarıdaki prensibi uygulamaya çalışmanın bir

sonucudur.

                        Paletler, doğrudan taşıma yapmaz. Fonksiyonları, taşınacak malzemenin belirli

boyuttaki bir hacim içinde toplanmasını ve korunmasını sağlamaktan ibarettir.

Paletler, birçok kutuyu ve balyayı aynı anda taşımak için dizayn edilmiştir. Bir palet

üzerindeki yük, istifli yük ile birleştirilmiş yük olarak adlandırılır.

Paletler genel olarak ağaçtan, çelikten veya plastikten yapılır. Ağaç paletler, birkaç

kiriş üzerinde düz bir yüzey meydana getirecek şekilde imal edilir. Paletlerin toplam

yüksekliği 10-15 cm kadardır. Bir palet iki yüzü arasında bulunan destek takozları, forklift

çatallarının araya girmesini sağlar.

                     Yükler, palet üzerine malzemenin şekline ve cinsine göre belirli bir düzende

yerleştirilir. Yüklü paletler, 5-8 metre yüksekliğe kadar üst üste konulabileceğinden

malzemenin ezilmesine ve devrilmesine engel olacak biçimde konumlandırma yapılır.

                                     PALETLERİN YAPILARI

Paletler doğru zamanda, doğru yerde, doğru malzemenin doğru miktarda ve doğru

maliyetle hazır olması için kullanılan ekipmanlardır.

Günümüzde özellikle otomotiv sektöründe, yaygınca kullanılan JIT (Just In Time)

yöntemi ile önemi artan malzeme akışı stratejisi, paletlerin kullanımının anlam ve önemini

vurgulamaktadır.

Yassı paletler, istif işleri için oldukça uygun elemanlardır. Forkliftler gibi istif

makineleri ve raf sistemleri gibi taşıyıcıların kullanılması hâlinde yassı paletler tek tercihtir.

İki yönlü veya dört yönlü paletlerin kolay kavranabilmesi ve paletlere ulaşılabilmesi

mümkündür.

Ayrıca paletler tek yüzlü veya iki yüzlü olabilir. Tek yüzlü olanlar, tek sıra hâlinde

taşınacak ve depolanacak yükler için uygundur. İki yüzlü paletler ise üst üste dizilerek paletli

yüklerin taşınması ve yüklerin dizi hâlinde depolanmasına imkân veren paletlerdir.

Değişik fonksiyonlara sahip paletlerin ahşap, karton, pres malzeme, çelik sac veya

alüminyum sacdan yapılması mümkündür. Son zamanlarda kimya ve gıda sektörlerinde,

plastik esaslı hijyenik paletlerin kullanımı artmıştır.

Palet seçimindeki en önemli etkenler paletlerin kalitesi, malzemesi ve maliyetleridir.

Kötü kalitedeki paletler zaman kaybına, malda zarara, üretimi yavaşlatmaya ve hasarlı

taşıma yaparak büyük miktarda işletme sermayesinin harcanmasına neden olabilir.

Uzun ömürlü palet seçiminde en önemli nokta, paletin yapıldığı malzemedir. Bunlar;

ahşap, preslenmiş tahta lifleri, plastik veya metal plakalardır. Plakalar, özel konstrüksiyona

sahip olduklarından malların sürtünerek tutunma etkisini arttırır.

                           YAPILDIKLARI MALZEMELERE GÖRE PALETLER

        Paletler ahşap, sunta, ondüle fiber, plastik ve metal gibi çeşitli malzemelerden

yapılmış olabilir. Kullanım alanları birbirinden farklıdır. Taşınacak ürünün niteliğine göre

uygun olan palet kullanılır.

                              AHŞAP PALETLER

Piyasadaki mevcut palet malzemeleri içinde, palet malzemelerindeki gelişmeye

rağmen tane yük taşımacılığında hâlâ en büyük hisseyi elinde bulunduran malzeme ahşaptır.

Çok geniş boyut yelpazesine ve kullanım alanına sahiptir.

Ekonomik ve kolay kullanılabilir olmasından dolayı ahşap paletlerin satışı, her yıl bir

önceki yıldan daha fazla gerçekleşmektedir. Tipik bir 48–40 ahşap palet, bugün 15 yıl

öncesine göre biraz daha pahalıdır.

Ahşabın tabiatta çok kolay çözünebilme ve yeniden kullanılabilme özelliklerine

rağmen ticari bir yaklaşımla özellikle tek yönlü sevkiyatlarda paletlerin yük boşaltımından

sonra imhası sorunu ortaya çıkmaktadır. Bu da ek bir maliyet getirmektedir.

                              SUNTA PALETLER 

   Suntadan mamul paletler, ahşap paletlere yer tasarrufu sağlaması açısından ciddi bir

rakiptir. Sunta paletler, ahşap talaş ve sentetik organik reçinelerin yüksek basınç ve sıcaklık

altında şekillendirilmesi ile oluşur. Bazı temel özellikleri şöyle sıralanabilir:

 Ahşap paletlere nazaran dörtte bir oranında depolama hacmi avantajı sağlar.

 Konstrüksiyon itibariyle bünyesinde çivi ve benzeri metal bağlama elemanları

bulundurmadıklarından sevkiyatı yapılan malın zarara uğrama olasılığını en aza

indirir.

 Sunta paletler, uniform bir yük dağılımı olması durumunda ahşap paletler kadar

taşıma kapasitesine sahiptir. Kereste fiyatlarına endeksli ahşap paletlerle

karşılaştırıldıklarında sunta paletler, birinci sınıf kereste yerine hâlihazırda

bulunan talaş ve düşük kaliteli tahta parçalarından imal edildiklerinden

piyasadaki ham madde fiyat dalgalanmalarından etkilenmez.

 Sunta paletler, yapıları nedeniyle hava koşullarından çok fazla etkilenir. Bu

sebeple kapalı ortamlarda istiflenmeleri gerekir.

                              ONDÜLE FİBER

Tek yönlü sevkiyatlarda ekonomik çözümlerden biri de ondüle fiber paletlerdir.

Yaklaşık 3.00 dolardan başlayan düşük ortalama fiyatlarla ve ağırlıkları 30 ile 70 lbs

arasında değişen ahşap paletlere göre 10 lbs’lik bir ağırlıkla otomotiv ve gıda endüstrisinde

önemli bir alternatiftir. Bir diğer önemli özellikleri de 4.000 lbs’ye kadar dinamik

zorlanmalara dayanabilmeleridir.

Ondüle fiber paletler özellikle izolasyon malzemeleri, kartonpiyer gibi hafif

malzemelerin yüklenmesinde kullanılır.

Bu tip paletlerin üretiminde genellikle üst tabaka, plastik bir blok ile desteklenir. Bazı

modeller, flanşlı kenar konstrüksiyonlarına haizdir. Bu modeller, tüplerin ve ondüle

kütlelerin manipülasyonunda kullanılır.

Ondüle fiber paletlerin bazıları yeniden kullanılabilir.kâğıt malzemeden imal

edilmektedir. Pratik ömürlerini doldurdukları zaman diğer ondüle malzemelerle beraber

balyanalanarak tekrar kullanım işlemine girer.

Ambarlama avantajı olarak 13 adet ahşap paletin kaplayacağı hacme, yaklaşık 100

adet ondüle fiber palet istiflenebilir. Fakat bu tip paletler de sunta paletler gibi hava koşulları

ve özellikle neme çok duyarlı olduklarından açık alan uygulamalarında kullanılamaz.

                             PLASTİK VE METALLER

Ahşap paletlere uzun ömür sağlamaları avantajı ile rakip olan paletler, metal ve plastik

paletlerdir. İlk yatırım maliyetinin gayet yüksek olmasına rağmen uzun vadede üretkenlikteki

artışı temin ederek kendisini amorti etmektedir. Ortalama ömrü 100 seyahattir ve

kullanıcılar, yılda yüzde iki – üç oranında bir hasar olduğunu belirtmektedir.

Plastik ve metal paletler kimyasal, farmakötical ve gıda işleme uygulamalarında

kullanılmak üzere rahatlıkla hijyenize edilebilir ve buharla temizlenebilir. Oldukça dayanıklı

olan bu paletler, otomasyon uygulamaları için uygundur. Üründe herhangi bir hasara sebep

olabilecek çivi veya kırık tahta bulunamayacağından hasar oluşma olasılığı çok düşüktür.

Yüksek maliyetinden dolayı plastik ve metal paletler, kapalı alanlardaki nakliye

işlemlerinde kullanılmalıdır

                               İKİ TARAFLI PALETLER

Çatalların her iki taraftan ve zıt yönlerden girişine imkân tanıyan paletlerdir.

                               DÖRT TARAFLI PALETLER

Bu tür paletlerde kaldırıcı kamyon çatallarının her iki yönden giriş yapabilmesi mümkündür.

                                KİRİŞLİ PALETLER

Amerika’da yaygın olarak kullanılan kirişli paletler, en fazla 48 x 40 inç boyutlarında

tercih edilmektedir. Bu paletlerin imalatında birim yükü destekleyen kirişler kullanılır.

Kirişler, üst ve alt kademe levhaları arasında kalan tahta levhalardır. Dört taraflı girişi

mümkün kılmak için kirişlere çentik açılması durumunda “dört taraflı kirişli palet”, kirişlere

çentik açılmaması hâlinde ise “iki taraflı kirişli palet” adını almaktadır. Palet krikosunun (kaldırıcısının) tekerleklerinin girebilmesi amacıyla alt kademedeki tahta levhalara yiv

açılabilmektedir.

                               BLOK PALETLER

Dört taraflı girişi olan blok paletlerin imalatında, birim yükün taşınmasına dayanak

oluşturan tahta bloklardan yararlanılır. Genellikle alt kademe levhaları desteklemek üzere 4

ile12 blok kullanılmaktadır. Bloklar ve kademe levhaları arasında ince kirişler vardır. Blok

paletler, alt kademe levhaları olmaksızın da imal edilebilmektedir. Blok paletin uzunluğu,

kiriş levhasının uzunluğu; genişliği ise kademe levhalarının uzunluğu ile belirlenmektedir.

Gerek kirişli gerekse blok paletler, müşterilerin istekleri ve ihtiyaçları doğrultusunda

çok değişik biçim ve boyutlarda tasarlanabilmektedir.

                                  PALET STANDARTLARI

Paletler, sanayi ve tüketim mamullerinin taşınması, dağıtılması ve depolanmasında

kullanılan temel ekipmanlardan biridir. Kara yolu, hava yolu ve deniz yolu taşımacılığında

ürünlerin titreşim ve darbelere karşı korunmasının yanı sıra etkin bir şekilde depolanması ve

dağıtılmasını da sağlayan paletlerin standardizasyonu çok önemlidir. Bununla birlikte bugün

dünyada çok farklı türde paletler kullanılmaktadır. Örneğin, Avrupa’da üretilen paletler (800

mm x 1200 mm) veya (1000 mm x 1200 mm), Amerika’da üretilenler çoğunlukla (1219 mm

x 1016 mm), Japonya’da üretilenlerin çoğunluğu ise (1100 mm x 1100 mm)’dir.

Ülkeler arası standardizasyon farklılıkları, ürün dağıtım etkinliğini azaltmaktadır.

Örneğin ihraç malları, varış ülkesinde kullanılan taşıma ekipmanına uygun paletlere yeniden

istiflenmek zorunda kalmaktadır. Bu durum, tüketim ve sanayi mamullerinin maliyetlerini

yükseltmekte ve değerli doğal kaynakların (kereste, enerji vb.) israfına yol açmaktadır. Hatta

standart dışı paletlerin kullanılması, taşıma sırasında paletlerin fiziksel olarak arızalanması,

insan sağlığı ve güvenliğini de tehlikeye sokmuş olacaktır.

Malzeme taşımacılığında kullanılan paletlerin önemli bir bölümünün ahşap paletler

olduğu düşünüldüğünde imalat, bakım, onarım ve geri dönüşüme ilişkin kalite seviyelerini

belirleyecek bir uluslararası standardizasyonun gereği daha iyi anlaşılacaktır. Örneğin,

Amerika’da ahşap palet üretiminde kullanılan yıllık odun miktarı 14 milyon m3

tür. Düşük

kaliteli paletler, hem ürünü çeşitli darbelere karşı etkin bir şekilde koruyamayacak hem de

kullanım ömrünün kısa olması nedeniyle kaynak israfına yol açacaktır.

Ahşap paletlerin standardizasyonuyla ilgili birçok ISO (Uluslararası Standardizasyon

Örgütü) ve CEN (Avrupa Standardizasyon Enstitüsü) standardı bulunmaktadır. Bu

standartlar; palet üretiminde kullanılan ham maddenin nem oranı ve kalitesi, paletlerin

fiziksel dayanıklılığı, palet çivilerinin bükme rezistansının ölçülmesine yönelik deneyler,

paletlerin bakım ve onarımı, palet boyutları, imalatı ve işaretlenmesi, palet spesifikasyonları

gibi konuları kapsamaktadır. Kaliteli paletler, başlangıçta yüksek maliyetli görülse de düşük

kaliteli olanlara göre onarım ve bakım işlemleri daha kolay yapılabilmekte ve kullanım

ömrünün daha uzun olması nedeniyle de çok daha fazla sayıda taşımacılıkta

kullanılabilmektedir. Sonuç olarak yüksek kaliteli paletlerin tercih edilmesinin, uzun vadede

firmaların taşımacılık maliyetlerine olumlu yönde etkisi olacaktır.

                                    Avrupa’da Standardizasyon Uygulamaları

Avrupa ülkeleri zamanla paletlerde standardizasyona giderek ölçü, kalite, malzeme

cinsi ve nem oranı, kullanılan çivi vb. özelliklerini saptamışlar ve bu standartlara göre

paletler Europalet olarak anılmaya başlamıştır. Europalet ile ilgili standart numarası UIC

435-2V’dir.

Amerika, Kanada ve Meksika’da palet standartları ise Avrupa standartlarından

değişiktir. Bu ülkelerde paletlerin 7CFR 319.40 standardına uygun olması istenmektedir.Avrupa ve Amerika standartları arasındaki en büyük fark paletlerin ölçüsüdür. Europalet

ölçüleri 80 cm x 120 cm iken Amerika standardında ölçü 100 cm x 120 cm’dir.Standart dışı palet ile Europaletin boyut, kalınlık ve ortalama ömür süreleri aşağıda

karşılaştırmalı olarak gösterilmektedir. Europaletin maliyeti, standart dışı paletlere göre çok

daha düşüktür.AB ülkeleri, özellikle Doğu Avrupa ülkelerinin Europalet üretimine geçmesi ve

standarda aykırı paletleri Europalet olarak piyasaya sürmesi üzerine Avrupa Paletçiler

Derneği (EPAL)’ni kurmuşlardır. EPAL, Europalet standardına uygun paletlere EPAL

damgası vurulması için palet üreticilerine yetki veren ve bu yetkinin doğru kullanımını

denetleyen özel statüde bir kuruluştur. Avusturya, Fransa, İsveç, İngiltere, Almanya,

Slovakya, Slovenya gibi dış ticaretimizin önemli düzeyde olduğu ülkeler EPAL üyesidir.

                        EPAL paletin özellikleri aşağıda belirtilmektedir:

 Paletin uzun kenarındaki sol takozun üzerinde, ilk üreten ülkenin demir yolu

işletmesinin (Europalet üretim lisansını veren demir yolu kuruluşunun) sembolü

bulunur.

 Sağ takozun üzerinde, paletin geri dönüşüm ve tamir edilebilirliğinin garantisi

olan “EUR” damgası bulunur.

 Orta takozun üzerinde, Avrupa Palet Birliğinin Sembolü (EPAL), üretildiği

ülkenin kodu, üretici firmanın kodu, üretim tarihi (yıl/ay) bulunur.

Avrupa Birliği (AB) ülkeleri maliyet, çevre koruması vb. unsurları dikkate alarak aynı

paletleri defalarca kullanmak üzere Avrupa Palet Havuzu’nu oluşturmuşlardır. Kullanılan paletler ikinci el fiyatında palet havuzuna satılmakta, burada tamir edilmekte ve bakımları

yapıldıktan sonra da ihtiyacı olanlara tekrar satılmaktadır. Türkiye, Avrupa Palet Havuzu’na

üye değildir.

EPAL Europalet sisteminin ülkemizde de yerleşmesi için T.C. Devlet Demir Yolları

(TCDD), İhracatçı Birlikleri, Türk Standartları Enstitüsü (TSE) vb. kuruluşların çalışmaları

devam etmektedir. Bazı palet üreticisi işletmeler, EPAL ile temasa geçerek Europalet ve

EPAL damgasını kullanma yetkisini almıştır. Ancak paletlere bu damgayı vurmanın

karşılığında da bir ücret ödemektedir. Europalet sisteminin ülkemizde uygulanmaması,

gelişmiş ülkeler karşısında uğranılan prestij ve imaj kaybının yanı sıra maliyeti daha yüksek

olan standart dışı paletlerin kullanılması, ülke ekonomisinde önemli kayıplara yol

açmaktadır.

KAYNAK:www.megep.meb.gov.tr

  SODES LOJİSTİK ARA ELEMANI YETİŞTİRİYORUZ PROJESİ
   ASLI MULUK